نسرین هزاره مقدم
شغل شایسته، کار سزاوار یا اصطلاح انگلیسی آن Decent Work چیست؟ تا یکی دو قرن پیش، هیچ تعریف دقیقی از شغل شایسته وجود نداشت. شغل تنها وسیله ای بود برای امرار معاش حداقلی، راهی برای به دست آوردن لقمه نانی برای خوردن و سرپناهی هرچند کوچک و حقیرانه برای زیستن. اما در سالهای اخیر، Decent Work به یک نهضت جهانی تبدیل شده، نهضتی که خیلی از نهادهای بین المملی و اتحادیه های صنفی جهانی از آن حمایت می کنند، این اصطلاح را به دقت تعریف می کنند، و از کارگران، فعالان صنفی و همچنین دولت ها می خواهند که به این نهضت بپیوندند، هر چند که هنوز هم در بسیاری کشورهای جهان و از جمله در کشور ما، ایران، نشانی از همان تعریف حداقلی کار شایسته وجود ندارد، هنوز در موارد بسیاری، حداقل های یک زندگی شرافتمند، سزاوار و انسانی، با ساعات طولانی کار هم فراهم نمیشود
اما تعریف شغل شایسته (Decent Work) چیست؟
معیارهایی که شغل شایسته برای هر انسان، باید داشته باشد، توسط سازمان جهانی کار (ILO) تعریف شده: اولین معیار، دستمزدهای مناسب برای تامین نیازهای یک زندگی شرافتمند و البته پرداخت به موقع و منظم آن است. پس از آن، امنیت شغلی و ثبات در قراردادهای کاری، رعایت اصول ایمنی و استانداردهای کیفی در محیط کار، خدمات تامین اجتماعی مناسب برای نیروی کار و خانواده های تحت پوشش، وجود امکان پیشرفت شغلی برای همه، برابری در توزیع امکانات و فرصت ها و عدم تبعیض جنسی، قرار دارد.
سازمان جهانی کار، اجرایی شدن این برنامه جهانی را منوط به پیاده سازی چهار پیش شرط استراتژیک و محوری می داند:
یک: کار آفرینی: وجود فضای اقتصادی پویا و پر رونق که سرمایه گذاری، مشارکت اقتصادی و اشتغال زایی را در برنامه داشته باشد، از شروط اولیه برای بهبود سطح زندگی شهروندان و ایجاد مشاغل شایسته است.
دو: تضمین حق و حقوق شغلی افراد: به رسمیت شناختن حقوق کارگران و احترام به این حقوق، یک زیربنای اصلی است. همه کارگران علی الخصوص قشر آسیب پذیر و کم درآمد آنها، نیاز به داشتن نمایندگان قانونی و شریک شدن مستقیم یا غیر مستقیم در تصمیم گیری ها دارند. قوانین حمایتی نیز باید واضح و دقیق تعریف و توسط دولت اجرایی شود.
سه: گسترش خدمات تامین اجتماعی: فراهم کردن محیط کاری ایمن، ساعات کاری مشخص و قانونی، در نظر گرفتن نیازهای خانواده های کارگران، پوشش تامین اجتماعی در صورت از دست دادن شغل و حتی کاهش درآمد و دسترسی به خدمات رایگان پزشکی، از جمله خدمات اجتماعی ضروری است.
چهار: ارتقاء امکان مشارکت مدنی و برقراری دیالوگ اجتماعی: کارگران باید در عرصه جامعه، صدای مستقل و قدرتمندی داشته باشند. برخورداری از یک جامعه دموکراتیک و همچنین از نظر اقتصادی موفق، بدون نهادهای صنفی و سازمان های کارگری، رویایی ناممکن است.
ILO برای محورهای فوق، یک فصل مشترک تعریف کرده: برابری جنسیتی و رفع تبعیض علیه زنان شاغل.
……………………………………………………………..
جنبش تلاش برای کار شایسته، سالهاست که در برنامه کاری سازمان جهانی کار (ILO) و کنفدراسیون جهانی اتحادیه های صنفی (ITUC) قرار دارد. تا آنجا که با پیشنهاد این سازمانها و موافقت نهادهای همکار آنها، هفتم اکتبر در تقویم جهانی، به عنوان “روز جهانی کار شایسته” نامگذاری شده. برنامه های هفتم اکتبر سال پیش در سراسر جهان، به کارگران ساختمانی اختصاص داشت که از آسیب پذیرترین کارگران شغلی در سراسر جهان محسوب می شوند
در بیانیه ITUC به مناسبت نزدیک شدن به هفتم اکتبر امسال می خوانیم:
” هنوز تعداد بیشماری از انسانها در سراسر جهان از یک شغل شایسته محرومند، با عدم امنیت شغلی و تبعیض در دستمزدها روبرو هستند. نیمی از خانواده های شاغل در سراسر جهان، در دو سال گذشته بیکاری یا کاهش ساعات کاری را تجربه کرده اند، در سطح کره خاکی، هنوز 1.2 بیلیون نفر در فقر بسیار شدید به سر می برند.
حقوق اساسی کارگران، حق سازماندهی و تشکل در قالب اتحادیه ها و حق چانه زنی جمعی، در بسیاری از نقاط جهان در معرض تهدید جدی قرار دارد. در خیلی از کشورها، کارفرماها و در موارد بسیاری دولت ها، حق اعتصاب جمعی را با مانع تراشی و سنگ اندازی، به چالش می کشند و حقوقی که دهه هاست در عرصه بین المللی به رسمیت شناخته شده، به راحتی زیر پا گذاشته می شود.
خیلی از دولت ها موفق نشده اند از کارگران خود در مقابل سودجویی افراد، ارگان ها و یا کمپانی ها به خوبی محافظت کنند. در نتیجه، این دولت ها و حکومت ها هرگز نمی توانند فردایی روشن و آینده ای پایدار برای نسلی که در راه است، نسلی که می خواهد وارد بازار کار شود، به ارمغان بیاورند. “
ITUC از همه اتحادیه های صنفی و کارگری در سراسر جهان درخواست کرده که در روز جهانی کار شایسته یعنی هفتم اکتبر 2014، در حد توان و امکانات خود به فعالیت بپردازند. راهپیمایی های گسترده اگر مقدور نباشد، ترتیب دادن فعالیت ها، نشست ها و کارگاه های آموزشی در محل های کار و در دفاتر اتحادیه ها و سندیکاها، رسانه ای کردن اخبار کمبودهای هر صنف در این زمینه و نشر بیانیه، پیشنهاداتی است که توسط شارون بارو، دبیر کل ITUC مطرح شده.
……………………………………………………………………………………………
و اما در ایران وضعیت در این زمینه بسیار اسفناک است، کمتر شغلی است که با معیارهای شغل شایسته همخوانی داشته باشد، می شود گفت همه دستمزدبگیران با یک فقدان اصلی روبرو هستند و یک مشکل مشترک دارند: دستمزدها هرگز برای یک زندگی شایسته و انسانی کافی نیست. برآورده نشدن معیارهای کار شایسته هم محدود به صنف یا رده شغلی خاصی نیست، پرستاران گاهی تا چندماه حقوق طلبکارند، مربیان پیش دبستانی به خاطر شرایط شغلی نامناسب تجمع می کنند، معلمان آزاد با کمترین دستمزدها و بدون بیمه و مزایا در دورترین و محروم ترین نقاط فعالیت می کنند و البته کارگران که بیش از پیش و بیش از دیگران، با مشکلات شغلی مواجهند: روزانه یک یا چند خبر از مرگ و میر بر اثر حوادث شغلی در اخبار ایلنا مشاهده می شود، با وجود خصوصی سازی های بی رویه و شرکت های پیکانکاری، امنیت شغلی به هیچ وجه وجود ندارد. کارگران ساختمانی وضعیت بسیار بدی دارند، بدون بیمه کار می کنند و گاهی تا نیمی از سال بیکارند.کارگران در نمودارهای اقتصادی سالهاست که زیر خط فقر قرار گرفته اند، کارگرانی که به سختی کار می کنند اما دستمزدها گاهی ماهها و ماهها به عقب می افتد، کارگران ایران صدرا در ارومیه، 9 ماه حقوق نگرفته اند، کارگران قند کامیاب دو ماه حقوق معوقه دارند و…..
و علاوه بر همه اینها، دولت با کوتاهی در انجام وظایف و ارگانهای امنیتی و نظامی با بازداشت های بسیار، با تهدید و ارعاب، قصد خاموش کردن صدای سندیکاها و اتحادیه هایی را دارند که سالهای مدید است در این جو امنیتی، با این که دستشان بسته است و امکان فعالیتشان محدود، با تحمل سختی های بسیار، نفس می کشند و هنوز زنده اند.
منابع:
وبسایت سازمان جهانی کار (ILO)
و
وبسایت کنفدراسیون جهانی اتحادیه های صنفی (ITUC)
http://bield.info/
