تقویت جامعه مدنی و کاهش خشونت

 

تقویت جامعه مدنی و کاهش خشونت 

 

مینا بابایی* 

 

^{به‌رغم تمام تلاش‌ها برای کنترل خشونت و پرخاشگری، آمار‌ها نشان می‌‌‌‌دهد که خشونت در بسیاری از کشور‌های پیشرفته و در حال توسعه همچنان وجود دارد و این پدیده همچنان یکی از مسائل مهم اجتماعی در دنیای مدرن است. اعمال خشونت از چشم‌انداز رفتارشناسی تمرین نوعی از  الگو‌های رفتاری است که در فرایند جامعه‌پذیری فرد در خانواده، مدرسه و... آموخته می‌‌‌‌شود. بنابراین به نظر می‌‌‌‌رسد خانواده و مدرسه به‌‌عنوان مهم‌ترین نهاد‌های جامعه‌پذیری می‌‌‌‌توانند نقش موثری در کاهش خشونت داشته باشند.اما واقعیت امر این است که درشرایط کنونی  به‌دلیل دگرگونی‌های اجتماعی ناشی از توسعه و گسترش زندگی شهرنشینی و پیشرفت‌های صنعتی، اقتصادی و علمی، خانواده قدرت و نفوذ خود را در فرایند جامعه‌پذیری در حد بالایی از دست داده است. بنابراین طراحی اهداف و برنامه‌های جدید برای نظام آموزشی احساس می‌شود چراکه، نظام آموزشی  به‌عنوان یک پدیده فراگیر اجتماعی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است. با وجود تفاوت در میان نظام‌های آموزشی کشور‌های مختلف، به نظر می‌‌‌‌رسد  القای الگوهای فرهنگی، حفظ ارزش‌های اجتماعی، انتقال و حفظ میراث فرهنگی و آداب و رسوم به‌‌عنوان یکی از کارکرد‌های این نهاد  از اهمیت و ضرورت ویژه‌ای برای هر جامعه‌ای  برخوردار است. با توجه به اینکه دوری از خشونت و صلح و دوستی یکی از ارزش‌های مهم اجتماعی در ایران است این سوال مطرح می‌‌‌‌شود که چرا نظام آموزشی در جامعه ایران  نتوانسته است نقش موثری در کاهش خشونت و نهادینه‌کردن صلح و دوستی در افراد جامعه داشته باشد؟ برای پاسخ به این سوال توجه به ساخت جامعه ایران از اهمیت خاصی برخوردار است چراکه، به نظر می‌‌‌‌رسد ایجاد،تشدید و پایداری خشونت در اصل ریشه در ساخت عمودی جامعه ایران دارد. چنین ساختی موجب  شکل‌گیری روابط اجتماعی بالا- پایین بین افراد جامعه شده است. ریشه‌داربودن ساخت جامعه و شکل‌گیری چنین روابطی در دراز مدت موجب رسوخ خشونت در لایه‌های مختلف اجتماعی شده است. در چنین شرایطی  دور از انتظار است که نظام آموزشی بتواند در اصلاح یا رفع خشونت نقش موثری ایفا کند گرچه توجه به تجربه بسیاری از کشور‌ها  در استفاده از ظرفیت نظام آموزشی  برای کنترل خشونت می‌‌‌‌تواند راهگشا باشد. بنابراین به نظر می‌‌‌‌رسد ایجاد و تقویت جامعه مدنی نقش موثرتری  در تغییر ساخت و روابط حاکم بر جامعه و به تبع آن بر نظام آموزشی خواهد داشت. بر این اساس ایجاد و تقویت جامعه مدنی برای استقرار صلح و دوری از خشونت ضروری است، چراکه تداوم  خشونت می‌‌‌‌تواند موجب بازتولید و نهادینه‌شدن خشونت در روابط بین افراد جامعه شده و آسیب‌های اجتماعی جدی را به دنبال داشته باشد.}                                                          

* پژوهشگر مسائل اجتماعی

آرمان - ۱۶ شهریور ۹۳