توسعه واقعی یا توسعه خام

• به مناسبت سالروز ملی شدن صنعت نفت
• توسعه واقعی یا توسعه خام
• سیاست (2) / مصطفی معین*

 اکنون در چه وضعیتی از نظر توسعه متوازن فرهنگ، اجتماعی و اقتصادی قرار داریم؟ این اشتباه است که فکر کنیم ثروت اصلی‌مان نفت و گاز است. در دنیای کنونی منابع ایجاد ثروت و اقتدار قبل از این‌که منابع طبیعی و زیرزمینی مثل نفت و گاز، الماس یا اورانیوم باشد، استعدادهای انسانی هستند. بیشترین ارزش‌افزوده و ثمربخش‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه توسعه و مدیریت منابع انسانی است. ما طی 100 سال گذشته فقط به تاراج ثروت‌های خدادادی مثل نفت و گاز و صادرات نفت خام اتکا کردیم و منتظر توسعه ماندیم. منتها توسعه‌ای که به دنبال صادرات نفت خام حاصل می‌شود «توسعه خام» خواهد بود، الگویی از توسعه که اکنون شاهد آن هستیم. توسعه‌ای نامتوازن و ناپایدار که بعد از صدها‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت، به دلیل کیفیت نازل محصولات، علاوه بر تخریب محیط‌زیست و آلودگی هوای شهرها، به محض این‌که یارانه‌اش قطع می‌شود غیر از تورم و چند برابر شدن قیمت محصولات، دوباره از هر حیث نیازمند و وابسته به خارج شده و متوقف خواهد شد. منزلت انسان و توسعه منابع انسانی را نه در مقام حرف و شعار و موعظه و خطابه، بلکه در مقام عمل باید مورد توجه قرار دهیم که تاکیدی بر سرمایه‌گذاری اساسی و دیرپا در آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و حوزه فرهنگی است. قطعا در آینده و با رفع تحریم‌ها نیز، نفت و گاز منجی ما نخواهد بود. 

• به مناسبت سالروز ملی شدن صنعت نفت
• توسعه واقعی یا توسعه خام
• سیاست (2) / مصطفی معین*
• 
• 
  وضع مطلوبی که ما از نظر آرمانی، ارزشی و اعتقادی در نظر داریم وضعیتی است که انسان در جایگاه و منزلت حقیقی و واقعی خویش قرار داشته باشد و اگر بخواهیم در قالب مباحث نظری توسعه صحبت کنیم، هدف این است که توسعه انسانی محور همه امور و برنامه‌ریزی‌های کشور قرار گیرد. وقتی از توسعه انسانی صحبت می‌کنیم یعنی انسان و انسانیت از منزلت، ارزش و اعتبار اجتماعی و معنوی برخوردار شود. یعنی این‌که انسان در همه ابعاد علمی و عقلانی، اخلاقی و اجتماعی، معیشتی و اقتصادی از رفاه و کیفیت زندگی به نحو شایسته‌ای برخوردار شود، رشد و کمال یابد و با پایبندی نسبت به ارزش‌ها و آرمان‌های مشترک در قبال رفع مسائل و مشکلات و پیشرفت جامعه خود احساس مسئولیت کند. اگرچه شاخص توسعه انسانی ایران از نظر افزایش امید به زندگی، سطح سواد و درآمد سرانه به تدریج ارتقا یافته است ولی داشتن رتبه 70 در میان کشورهای جهان چندان هم مطلوب نیست و نشان از کمبود شبکه‌های حمایت‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد و سیاست‌گذاری درست و علمی در جهت رفع فقر و تبعیض و بی‌عدالتی دارد. 
  در آستانه 29 اسفند و روز ملی شدن نفت قرار داریم و به روان پاک دکتر محمد مصدق رهبر آن نهضت ملی درود می‌فرستیم. هر چند که بیش از یک‌صد سال از کشف و استخراج و صدور نفت خام از کشورمان گذشته است اما با صادرات نفت خام و کسب درآمد بادآورده‌ای به میزان بیش از 1000‌میلیارد دلار در این مدت، اکنون در چه وضعیتی از نظر توسعه متوازن فرهنگ، اجتماعی و اقتصادی قرار داریم؟ این اشتباه است که فکر کنیم ثروت اصلی‌مان نفت و گاز است. در دنیای کنونی منابع ایجاد ثروت و اقتدار قبل از این‌که منابع طبیعی و زیرزمینی مثل نفت و گاز، الماس یا اورانیوم باشد، استعدادهای انسانی هستند. بیشترین ارزش‌افزوده و ثمربخش‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه توسعه و مدیریت منابع انسانی است. ما طی 100 سال گذشته فقط به تاراج ثروت‌های خدادادی مثل نفت و گاز و صادرات نفت خام اتکا کردیم و منتظر توسعه ماندیم. منتها توسعه‌ای که به دنبال صادرات نفت خام حاصل می‌شود «توسعه خام» خواهد بود، الگویی از توسعه که اکنون شاهد آن هستیم. توسعه‌ای نامتوازن و ناپایدار که بعد از صدها‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در صنعت، به دلیل کیفیت نازل محصولات، علاوه بر تخریب محیط‌زیست و آلودگی هوای شهرها، به محض این‌که یارانه‌اش قطع می‌شود غیر از تورم و چند برابر شدن قیمت محصولات، دوباره از هر حیث نیازمند و وابسته به خارج شده و متوقف خواهد شد. منزلت انسان و توسعه منابع انسانی را نه در مقام حرف و شعار و موعظه و خطابه، بلکه در مقام عمل باید مورد توجه قرار دهیم که تاکیدی بر سرمایه‌گذاری اساسی و دیرپا در آموزش‌وپرورش، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و حوزه فرهنگی است. قطعا در آینده و با رفع تحریم‌ها نیز، نفت و گاز منجی ما نخواهد بود. 
  *وزیر اسبق علوم، تحقیقات و فناوری
• بهار  - 28     اسفند    91