رتبه‌ بندی معلمان چالش جدید آموزش و پرورش

رتبه‌ بندی معلمان چالش جدید آموزش و پرورش

هنوز پای طرح نظام رتبه‌بندی معلمان به شورای عالی انقلاب فرهنگی نرسیده که معلمان و کارشناسان آموزشی مقابل آن صف‌آرایی کرده‌اند.

رتبه‌ بندی معلمان چالش جدید آموزش و پرورش هنوز پای طرح نظام رتبه‌بندی معلمان به شورای عالی انقلاب فرهنگی نرسیده که معلمان و کارشناسان آموزشی مقابل آن صف‌آرایی کرده‌اند. این طرح می خواهد معلمان سراسر کشور را همانند اعضای هیات علمی دانشگاه ها طبقه بندی کند اما تا این لحظه نه تنها نتوانسته معلمان را با خود همراه کند بلکه بسیاری از آنها را مقابل خود قرار داده است. آموزش و پرورش بویژه در دو سال اخیر در بسیاری از تصمیمات خود عجول بوده گاهی هم انقلابی عمل کرده، امروز نیز که طرح رتبه بندی معلمان در 48 صفحه آماده شده و برای رفتن به شورای عالی انقلاب فرهنگی انتظار می کشد باز هم این شتاب به چشم می آید و درست برای همین است که معلمان از بابت اجرای این طرح مضطرب و متاسف شده اند. البته آنهایی که هنوز برابر این نظام نایستاده اند شاید از جزئیات طرح بی خبرند یا شاید همانند تدوین کنندگان این طرح می اندیشند؛ کسانی که معتقدند وقتی آموزش و پرورش سند تحول بنیادین دارد و بر مبنای آن دانش آموز باید کاوشگر، مبدع، خلاق و خودیادگیر باشد معلمی که کنار او قرار می گیرد نیز باید این گونه باشد. مسئولان آموزش و پرورش با تکیه بر همین باور بارها تاکید کرده اند برخی معلمان که سابقه خدمت زیادی دارند چون همیشه به روش سنتی کار کرده اند و کمتر به دنبال تغییر بوده اند مقابل هر تغییری ایستادگی می کنند و گاه در مسیر سنگ می اندازند. البته احتمالش صفر نیست که در جمع معلمان کسانی با این ذائقه وجود داشته باشند، اما موضوع این است که نظام رتبه بندی معلمان به گفته کارشناسان این بخش آن قدر مشکلات ساختاری دارد که نارضایتی معلمان از آن را نمی شود به کاهلی آنها نسبت داد. با این حال موافقان این طرح حرف های خودشان را دارند و به کارآمدی نظام رتبه بندی ایمان دارند. عبدالوحید فیاضی، از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس که چندی پیش این طرح در آنجا بررسی شده است از جمله طرفداران این طرح است. او در گفت و گو با جام جم اگر چه این طرح را بی اشکال نمی داند اما می گوید با اجرای این طرح رخوتی که سال ها بر نیروی انسانی و معلمان وزارت آموزش و پرورش حاکم بوده است خواهد شکست. به گفته فیاضی اگر معلم توانمند نباشد و برای تدریس و پرورش دانش آموزان قابلیت علمی نداشته باشد در نتیجه افرادی که از سیستم آموزشی کشور خارج می شوند، توانمند نخواهند بود پس اگر در قالب طرح رتبه بندی فشاری بر معلمان وارد نشود نباید اعتراض داشت. نظام رتبه بندی چه می خواهد نظام رتبه بندی معلمان که هنوز در حد طرح است یک هدف کلی دارد یعنی ساماندهی معلمان براساس قابلیت های تخصصی و حرفه ای، ابزار کارش هم ایجاد انگیزه در معلمان است تا از این طریق هم کیفیت آموزش بالا برود و هم معلمان از حقوق و مزایای بالاتری بهره مند شوند. روش دست یافتن به این هدف نیز تعریف چهار رتبه مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم است تا دیگر هیچ معلمی در کشور وجود نداشته باشد که شانی کمتر از دانشگاهیان داشته باشد و دستمزدش از 80 درصد دستمزدی که اعضای هیات علمی دانشگاه می گیرند، کمتر باشد. شرط دریافت این رتبه ها نیز به ریز مشخص است به طوری که مثلا برای دریافت رتبه مربی معلم، فرد باید حداقل لیسانس و پنج سال سابقه تدریس داشته باشد و ضمن دارا بودن کارت صلاحیت حرفه ای تدریس و گذراندن دوره های آموزش ضمن خدمت در آزمون شایستگی تخصصی نیز موفق شود. یا معلمی که قرار است از رتبه استادیاری به دانشیاری ارتقا پیدا کند اگر لیسانس دارد باید 22 سال، اگر فوق لیسانس دارد باید 18 سال و اگر دکترا دارد باید 14 سال سابقه کار داشته باشد. این شخص نیز باید کارت صلاحیت حرفه ای و مدرک دال بر شایستگی های تخصصی را داشته باشد ضمن آن که باید دست کم دو مقاله علمی ارزشیابی شده، یک پژوهش علمی و حداقل یک کتاب داشته باشد. این در حالی است که برای سنجش توانایی های علمی همه معلمان نیز هر سال دو یا سه بار آزمون های ادواری پیش بینی شده که اگر کسی آنها را با موفقیت پشت سر بگذارد مجوز ورود به مرحله بعد را پیدا می کند و اگر کسی ناموفق بود به بخش اداری آموزش و پرورش منتقل می شود. اینها مهم ترین بندهای این طرح است که منتقدان زیادی را به واکنش واداشته است. معلمان را با دانشگاهیان مقایسه نکنید منتقدان طرح نظام رتبه بندی معلمان هر کدام از جهات مختلف به این طرح انتقاد دارند، اما حرف مشترک همه آنها این است که رتبه بندی به این شیوه نه فقط انگیزه معلمان برای پیشرفت را از بین می برد، بلکه شأن آنها را نیز خدشه دار می کند. باقر امیری، از کارشناسان آموزشی چنین اعتقادی دارد. او به جام جم توضیح می دهد که اگر چه تلاش برای ارتقای سطح معیشت فرهنگیان حرکتی شایسته است، اما برای این کار ضرورتی ندارد فرهنگیان با استادان دانشگاه مقایسه شوند، چون فرصت های مطالعاتی آنها، زمان های کم تدریسشان و امکانات زیادی که در اختیار دارند به هیچ عنوان با معلمان قابل مقایسه نیست. امیری به آزمون های ادواری اجباری گنجانده شده در این طرح نیز اعتراض دارد و می گوید، اگر قرار است معلمان با استادان دانشگاه مقایسه شوند پس چرا هیچگاه برای سنجش تخصص و سطح سواد اعضای هیات علمی از آنها آزمون های ارزیابی گرفته نمی شود؟ اجبارها حذف شود این سنجش ها به مذاق محمد الهی از کارشناسان آموزش و پرورش نیز خوش نمی آید. او در گفت وگو با جام جم چنین طرح هایی را که چاشنی اجبار دارند، توهین به معلمان می داند و می گوید، تجربه شخصی اش نشان داده وقتی قرار است از معلمان آزمون گرفته شود آنها در جلسه حاضر نمی شوند. به اعتقاد این کارشناس اگر این اجبارها از میان برداشته شود و آزمون های سنجش اختیاری بشود و متعاقب آن کسانی که در آزمون ها موفق می شوند از مزایای ویژه برخوردار شوند، آن وقت معلمان دیگر نیز که تفاوت وضع خود با آنها را می بینند برای ارتقا انگیزه پیدا می کنند. او بهترین مزایا را که ممکن است به معلمان داده شود ایجاد تسهیلات در نقل و انتقال یا حق انتخاب برای تدریس در مدرسه نزدیک محل سکونت می داند یعنی تسهیلاتی که امروز وجود ندارد و بسیاری از معلمان ساعت ها از وقت خود را که باید صرف مطالعه و پژوهش کنند در مسیر طولانی مدرسه و محل زندگی از دست می دهند. دست کمتر کسی به ارتقا می رسد کیومرث امجدیان از کارشناسان آموزش و پرورش نیز ترجیح می دهد در گفت وگو با جام جم، طرح نظام رتبه بندی معلمان را پیش از هر چیز یک طرح ذهنی و دور از دسترس بداند نه طرحی که به گفته کارشناسان دیگر قصد توهین به معلمان را دارد. به گفته او این طرح ایرادات اصولی و ساختاری دارد و ضمانت اجرا و روش اجرای آن نیز نامشخص است. به باور امجدیان، این طرح بیشتر برای تازه واردهای آموزش و پرورش مناسب است نه برای نیروهای با سابقه چون اگر این طرح اجرا شود معلمی که 30 سال سابقه تدریس دارد با کسی که پنج سال است به این حوزه وارد شده هر دو در جایگاه مربی معلم قرار می گیرند که این از عدالت به دور است. این کارشناس توضیح می دهد: در این طرح به سابقه خدمت معلمان نیز بی توجهی شده چون معلمی که مثلا 25 سال سابقه خدمت دارد و تازه قرار است مربی معلم شود دیگر وقتی برای رسیدن به درجه استادی ندارد و از قافله ارتقا جا می ماند. همچنین برخی ملاک های ارتقا مثل نوشتن مقالات علمی و پژوهشی و چاپ کتاب نیز فرایندهایی زمانبر است در حالی که در این طرح به زمان مورد نیاز برای دستیابی به این ملاک ها توجه نشده است. به گفته امجدیان، شیوه اجرای این طرح، سیستم ارزشیابی، اعتبار آزمون های ادواری و وضع کارکنان اداری هم نامعلوم است به طوری که اگر گفته شود این طرح در جامعه کنونی ما معتبر نیست و قابلت اجرا ندارد حرفی به گزاف گفته نشده است. از دید این کارشناس این که طرح رتبه بندی معلمان بیشتر به صورت مدرسه ای دیده شده نیز از ایرادات اصولی آن است چون به فعالیت ها و قابلیت های خارج از مدرسه معلمان بی اعتنایی شده است. همچنین ملاک های سنجش در این طرح بشدت محدود است و امکانی پیش بینی نشده تا اگر فردی نتوانست در یک ملاک نمره بگیرد در زمینه های دیگر کار کند و موفق به کسب رتبه شود. مجموع این گفته ها نشان می دهد طرح رتبه بندی معلمان اگر چه خواسته ابروی نظام آموزشی کشور را درست کند، اما با بی احتیاطی به سمت چشم آن خیز برداشته است البته این طرح هنوز در حد پیشنهاد است ولی از همین حالا مشخص است که تا چه اندازه نیاز به چکش کاری دارد؛ برای همین انتظار می رود شورای عالی انقلاب فرهنگی که زیر نظر دولت آینده تشکیل می شود برای اصلاح نقص های این نظام از صاحب نظران نظر خواهی کند. مریم خباز - گروه جامعه فرهنگیان  نیوز