• به بهانه روز جهانی معلم
• سهم معلمان در برقراری صلح
• جامعه (11) / علی افشارسمیرمی
• 
• 
  دنیا را موجی از نگرانی‌های فزاینده فراگرفته که بیشتر آن‌ها نه به واسطه بلایای طبیعی که از جور و جفای انسانی است. به‌طور مرتب در اخبار می‌شنویم که به واسطه حمله تروریستی یا انتحاری، ده‌ها نفر کشته و زخمی شده‌اند. این اقدامات ناجوانمردانه، از میزان اعتماد و اطمینان آدم‌ها به یکدیگر می‌کاهد و به تدریج زمین را به جایی ناامن برای زندگی تبدیل می‌کند. به گمان بعضی، شیاطین برگشته‌اند و کنترل دنیا را در دست گرفته‌اند! اما کیست که نداند دنیا را فکر اداره می‌کند و فکر قوی‌تر، احتمالات بیشتری دارد. واقعیت این است که فکر جنگ و دعوا ابتدا در ذهن آدمی نقش می‌بندد. بنابراین لازم است که فکر و ذهن آدمی، نوسازی و بهسازی شود که این، کار آموزش‌وپرورش است تا به آدمی بقبولاند که به نفع اوست تا شایسته بیندیشد و بگوید و رفتار کند. حاملان و مروجان این شیوه نیز معلمان هستند.
  معمولا معلمان، نجیب‌ترین، آرام‌ترین و دوست‌داشتنی‌ترین قشر هر کشور را تشکیل می‌دهند. صدا و سیمای معلمان تمام دنیا از سایر اقشار، در همان نگاه اول قابل تشخیص است. آن‌ها زنان و مردانی معمولی‌اند که نه در سر سودای قدرت‌طلبی دارند و نه امکان ثروت‌اندوزی. تمام ابزار آ‌ن‌ها، کتاب و قلم و چهاردیواری کلاس است که به اندازه یک دنیا برایشان عظمت دارد. اما همچنان که نکوهش جنگ، آموزش‌دادنی است، دفاع از صلح نیز باید از طریق آموزش انجام شود که این هم کار معلمان است. البته در این راه به آن دسته از معلمانی نیاز است که آماده این فعالیت باشند. به بیان دیگر، آن‌گاه معلمان می‌توانند مخالف جنگ و مدافع صلح باشند که خود مجبور نباشند برای گرفتن حق و حقوق‌شان، با دولت‌هایشان بجنگند. دنیا نیز ـ البته اگرچه کمی دیر- اما سال‌هاست که به‌طور رسمی پی به نقش و جایگاه معلمان برده است. موضوع از وقتی شروع شد که در چهل و چهارمین اجلاس وزرای علوم کشور‌های عضو«یونسکو» که سال 1944 در شهر ژنو برگزار شد، فدریکو مایور دبیرکل وقت پیشنهاد داد که این مجمع باید روزی را به عنوان روز جهانی معلم اعلام کند. این پیشنهاد در این اجلاس که 70 وزیر و 27 معاون وزیر از 135 کشور جهان حضور داشتند، به اتفاق آرا تصویب شد. این تصمیم، کاری صلح‌آمیز و غیراستکباری بود زیرا در روند تصویب آن، کشورهای آمریکا و انگلیس به خاطر مخالفت با تمایلات چپ‌گرایانه و ضدآمریکایی و ضدانگلیسی مدیرکل یونسکو، قبلا جلسه را ترک کرده بودند. 
  جهانی شدن روز معلم فرصتی است تا دولت‌ها و ملت‌ها باور کنند که هم گسترش صلح و هم خشکاندن ریشه‌های جنگ و خشونت در ذهن بشر، کار معلمانی دانا و تواناست. برای همین بود که امسال بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد طی پیامی برای گرامیداشت سی‌ام شهریور برابر با روز جهانی صلح، اعلام کرد: امسال هدف‌مان پررنگ کردن نقش آموزش‌وپرورش در برقراری صلح است زیرا نقش آن در پرورش شهروندان و نیز ساختن جامعه‌ای آرام و صلح‌آمیز ضروری است. او با اشاره به ملاله یوسف زیف دختر معروف پاکستانی و شعار معروفش که: یک آموزگار، یک کتاب و یک قلم می‌تواند دنیا را تغییر دهد، گفت: «آموزش باکیفیت، حق همه کودکان جهان است.» وی در پایان پیامش از همگان خواسته: «بیایید به کودکان‌مان ارزش شکیبایی و احترام دوسویه را بیاموزیم، بیایید برای مدرسه‌ها و آموزگاران سرمایه‌گذاری کنیم تا بتوانیم دنیایی عادلانه و پاسخگو به نیاز همگان بسازیم، بیایید برای برقراری و ماندگاری صلح تلاش کنیم.» بنابراین بر مسئولان فرض است که موانع را از مسیر معلمان بردارند و با حذف موانع سیاسی و عقیدتی از مسیر حرفه معلمی، اجازه دهند آن‌ها بتوانند در مدارس، تفکر انتقادی و انتخاب آگاهانه را به بچه‌ها آموزش دهند.
  با این همه گرامیداشت روز معلم چه جهانی و چه ملی، اگرچه تاکنون برای خود معلم جز تعریف و تعارف شفاهی، حاصلی نداشته است اما بعید نیست با توجه دادن جامعه به حرمت و هیبت معلمان و به تبع آن آموزش‌وپرورش، کمی جنگ‌افروزان به خود آیند و دمی به صلح بیندیشند. آن‌گاه حکایت معلمان خویش را به یاد خواهند آورد که جز خیر و خوبی آن‌ها را نمی‌خواستند. معلمان و به‌ویژه معلمان مناطق درگیر جنگ نیز باید فرهنگ صلح را در اذهان دانش‌آموزان یادآور شوند. حضور فعال آن‌ها در کنار بازماندگان فجایع، نقش بسزایی در التیام بخشیدن دردها و زخم‌های روحی مردم دارد. نظام‌های آموزشی و به‌ویژه در کشورهای مسلمان باید چهره واقعی اسلام را در آموزه‌های مدون خویش به بچه‌ها نشان دهند. باید مدارسی ایجاد کنند که در آن همزیستی میان مذاهب مختلف را نشان ‌دهند تا دانش‌آموزان محتوای درست‌تری از اسلام و فایده آن را در عصر حاضر بفهمند. بچه‌ها باید بدانند چگونه دیگران را تحمل کنند و دوست بدارند. تمرین این شیوه و فراگیر شدن آن در درازمدت، موجب می‌شود که ملت‌ها نیز بدانند چگونه همدیگر را تحمل کرده و دوست بدارند. بنابراین دولت‌ها نیز با ملاحظه احوال ملت‌ها، چه‌بسا دست از جنگ و ستیز بردارند. 
  یکی از عوامل موثر در ترویج فرهنگ صلح، غیرسیاسی شدن نظام‌های آموزشی است. نظام‌های آموزشی موجود در دنیا، اغلب ایدئولوژیک و زیرمجموعه‌ای از ساختار سیاسی جوامع خود هستند. به همین جهت آن‌ها قبل از هر چیز در خدمت منافع و مقاصد نظام خویش هستند. بنابراین هموار ساختن مسیر صلح برای آن نظام آموزشی که دستی در آموزش و چشمی بر سیاست دارد، کمی دشوار است؛ حتی اگر ظاهرا آموزش بسیار در نکوهش جنگ و توصیف صلح بدهد. در حقیقت گاهی این کشورها نیستند که با هم می‌جنگند بلکه این نتایج ضعف در آموزش‌وپرورش است که به مقابله با هم برمی‌خیزند. به قول مولانا: چون که بی‌رنگی اسیر رنگ شد/موسی‌ای با موسی‌ای در جنگ شد. سیستم آموزشی جوامع نباید متاثر از نظام سیاسی، که موثر بر آن باشد. باید از آموزگاران صلح‌اندیش که وارد زد و بندهای سیاسی نمی‌شوند، حمایت کرد. کتاب‌های درسی باید به دور از تعصب تالیف شوند تا پیش‌داوری‌های نادرست از طریق آن‌ها به بچه منتقل نشود. همه خانواده‌ها نیز باید به کمک آموزش‌وپرورش بیایند و کمک کنند تا مذاکرات جنگ را به سوی آموزش شهروندی تغییر دهند و برای این‌که بیش از این صلح جهانی به تاخیر نیفتد و به جای آن‌که بیهوده خود و دیگران را دلخوش کنیم که صلح، از کبوتر و زیتون شروع می‌شود، باید باور کنیم که خاستگاه اصلی آن، کلاس سرزنده معلم است که در آن گنجشک‌های کوچکی سرودهایی بزرگ برای فردا می‌خوانند. 
• http://baharnewspaper.com