آموزش حقوق شهروندی در مدرسه

مهدی بهلولی ، عضو انجمن کار‌شناسان آموزش و پرورش

^{آن‌گونه که برخی از کارگزاران آموزش و پرورش اعلام کرده‌اندگویا قرار است از ‌سال آینده، منشور حقوق شهروندی به‌عنوان بخشی از درون‌مایه برخی از کتاب‌های درسی دانش‌آموزان،آموزش داده شود:«منشور حقوقی شهروندی دانش‌آموزی با هدف آموزش حقوق شهروندی دانش‌آموزان در قالب بخشی از کتاب مطالعات اجتماعی وارد کتب درسی مدارس می‌شود.» (محی‌الدین بهرام محمدیان معاون پژوهشی وزیر آموزش‌وپرورش، روزنامه شهروند، ۲۵ اردیبهشت ۹۳) گذشته از کیفیت مطالبی که به نگارش درخواهند آمد- که البته مساله بسیار مهمی است و پس از انتشار کتاب‌های درسی قابل ارزیابی خواهد بود- می‌توان گفت که رویکرد حقوق‌مداری به آموزش و پرورش و آشنا کردن دانش‌آموزان با حقوق شهروندی، رویکردی فراخور آموزش و پرورش نوین و زندگی امروزین است و از این‌رو شایسته پشتیبانی و ارج‌گذاری. در زمانه ما، برونداد آموزش و پرورش- آنگونه که برخی از اندیشه‌وران آموزشی جهانی گفته‌اند- باید شهروندی باشد که با حقوق مدنی خویش و بنیادهای نوین‌اندیشگی آن، آشنا باشد تا در زندگی آینده خود خواستار و پیگیرش شود و در حق دیگران آن را پاس بدارد.  اما قانون طلایی آموزش، پیش‌نیاز یادگیری را تجربه می‌داند یعنی دانش‌آموز، زمانی آموزه‌ای را به شایستگی می‌آموزد و درونی می‌سازد که تجربه‌اش کند.در آموزش حقوق هم، بیش از آموزاندن شفاهی و به‌یادسپاری درون‌مایه درس، تجربه عملی حقوق در فضای مدرسه و آموزش دیدن در سپهری که حقوق کسان را پاس می‌دارد است که کارگر می‌افتد. به دیگر سخن، در آموزش، افزون بر درون‌مایه، فرآیند یادگیری و محیط آموزشی هم مهم است و چه بسا از ارزش بیشتری برخوردار باشد. اما شوربختانه می‌توان گفت که هم‌اکنون چنین شرایطی در مدرسه‌های کشور وجود ندارد.بی‌گمان کلاس درس ۳۰،۴۰ دانش‌آموز و مدرسه با ساختمان قدیمی ناایمن با کمترین امکانات آموزشی، با حقوق آموزشی دانش‌آموزان- که باید از آموزشی کیفی برخوردار باشند- سازگار نیست. (در همین‌جا می‌توان پرسید که آیا در منشور حقوق دانش‌آموزی که قرار است آموزش داده شود به مواردی از این دست، به‌عنوان حقوق دانش‌آموزان هم اشاره شده است؟) از سویی آموزگاری که می‌خواهد حقوق شهروندی را به دانش‌آموزانش یاد دهد، دست‌کم باید در محیط مدرسه و تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های آموزشی، نقش داشته باشد تا الگویی عملی باشد از شهروند شایسته‌ای که دانش‌آموز می‌خواهد پیگیری حقوق شهروندی خود را از آن فراگیرد. متاسفانه اما در آموزش و پرورش متمرکز کنونی، تا اندازه زیادی، آموزگاران تنها اجراکننده تصمیم‌های آموزشی فرادستان آموزش و پرورش‌اند.  در این‌باره البته می‌توان به نکته‌های بسیار دیگری هم اشاره کرد اما در نبود شرایطی از این‌گونه، کلاس آموزش حقوق شهروندی، از آن روح بایسته برای نفوذ در جان و اندیشه دانش‌آموز برخوردار نخواهد شد.از این رو ضروری می‌نماید که فرادستان آموزشی، مساله آموزش حقوق شهروندی را تنها در واردکردن آن به کتاب‌های درسی خلاصه نکنند و در اندیشه فراهم‌آوردن بسترهای لازم هم باشند. اما بگذارید این نوشته کوتاه را با بخشی از سخنان فلیکس گارسیا موریون، یکی از اندیشه‌وران آموزشی به پایان رسانیم که به جستار آموزش حقوق بشر به دانش‌آموزان پرداخته است: «کودکان باید برای اندیشیدن و گفت‌و‌گو درباره حقوق بشر، فرصت بیابند.آنها،پیش از هر چیز، نیازمند دریافت بهتری از تاریخ حقوق بشرند تا دریابند که بسیاری از حقوقی که هم اکنون از آنها برخوردارند یا بدیهی می‌انگارند پیروزی‌هایی اجتماعی هستند .}

^{http://bield.info}

/