دشواری‌های آموزشی در مناطق دوزبانه

 

دشواری‌های آموزشی در مناطق دوزبانه 

 

مینا بابایی* 

 

آموزش به زبان فارسی در همه مدارس کشور قانون است. از شمال‌غرب کشور که به گویش کردی سخن می‌گویند تا شرقی‌ترین نقطه جنوب کشور که زبان رایج مردم، بلوچی است، زبان فارسی، زبان مشترک همه مدارس است. اگرچه این زبان مشترک می‌تواند در کنار زبان‌های محلی هم عامل اتحاد باشد و هم پل مستحکم ارتباط ملی، اما نکته اصلی این است که چه برنامه‌هایی برای آموزش زبان فارسی پیش از سوادآموزی یا همراه با آن در دستور کار وزارت آموزش و پرورش وجود دارد؟ برای مثال در روستاهای محروم سراوان یا ایرانشهر سیستان و بلوچستان با نرخ بی‌سوادی بالا، امکان یادگیری زبان فارسی قبل از هفت سالگی بسیار محدود است  یا اصلا وجود ندارد. کودکان بلوچ که والدین کم‌سواد یا بی‌سواد دارند، قبل از ورود به مدرسه، حتی فرصت محاوره روزانه با ابتدایی‌ترین و پیش پاافتاده‌ترین لغات فارسی را پیدا نمی‌کنند. این دانش‌آموزان با ورود به مدرسه  یکباره با زبانی تازه رو‌به‌رو می‌شوند، زبانی که مجبورند با آن صحبت کنند و با آن الفبا بیاموزند و این خود یکی از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان مناطق محروم است. در واقع، باید ناآشنایی با زبان رسمی را نیز به‌عنوان یک عامل تشدیدکننده به عوامل دخیل در محرومیت آموزشی در مناطق مرزی و کم‌امکانات افزود. اگرچه در زمینه حل این مشکل، دولت و به‌طور مشخص وزارت آموزش و پرورش مانند بسیاری از دشواری‌های آموزشی دیگر، برنامه مدون و مشخصی در دستور کار ندارد اما، خبرها را که دنبال می‌کردم یک حرکت جالب و یک تلاش ستودنی توجهم را به خود جلب کرد. انجمن حامی با همکاری عموخیاط (آقای صداقتی)، اقدام به آموزش زبان فارسی در منطقه دشتیاری شهرستان چابهار کرده است. همکاری آقای علی صداقتی (عموخیاط) با کار گروه آموزش انجمن حامی دربحث سوادآموزی در مناطق محروم با بررسی آوا و گویش در منطقه دشتیاری چابهار آغاز شد. آقای صداقتی با بررسی علل کُند بودن روند سوادآموزی در زبان فارسی و عوامل تشدیدکننده‌ بی‌سوادی، روش نوین هنر خواندن و نوشتن در سی جلسه (۱۵روزه) را طراحی نمود و آن را در سال ۱۳۹۰ منتشر کرد. علی صداقتی خیاط ملقب به «عموخیاط» متولد ۱۳۲۵ در مشهد، نویسنده، فعال حقوق کودک و جامعه‌شناس ایرانی است. او سال‌های زیادی را صرف سوادآموزی به کودکان کار و خیابان و بازمانده از تحصیلکرده و مبتکر یک شیوه آموزشی جدید (به‌نام هنر خواندن و نوشتن) برای سوادآموزی به کودکان و بزرگسالان بازمانده از تحصیل است. در متن خبری که انجمن حامی روی صفحه خود گذاشته است می‌خوانیم: «آقای صداقتی (عمو خیاط ) با سال‌ها تجربه ارزنده و روش منحصر به فرد خویش بعد از بررسی زبان بلوچی در منطقه که در تابستان انجام و سپس برنامه‌ریزی شد به مدت یک ماه در مهرماه با استقرار درمنطقه دشتیاری با گروهی از معلمان و دانش‌آموزان در مقاطع مختلف این برنامه را کار نمودند. تلاش داوطلبانه و قابل ستایش ایشان و گروه‌شان، جوانانی از ایران زمین که داوطلبانه به حمایت از کودکان محروم به پاخاستند، در ارتقای کیفیت تحصیل این دانش‌آموزان موثر بوده و گزارش کیفی آن به‌زودی ارائه خواهد شد». تلاش‌های بی‌دریغ انجمن‌های غیردولتی و مردم نهاد و فعالیت‌های بی‌چشمداشت و ارزنده آدم‌هایی مثل عموخیاط واقعا ستودنی و بسیار قیمتی است چراکه، این تلاش‌ها می‌تواند مرهمی باشد بر زخم‌های محرومان و فرودستان مناطق محروم که سردر گریبان ناکامی‌های خویش‌اند. در هر حال آموزش به زبان فارسی قانون است، یک قانون سراسری و همگانی حتی برای کودکانی که فارسی‌زبان دوم برای آنهاست. اما واقعا چقدر پیش‌شرط‌های لازم برای پیاده سازی این قانون فراهم است؟ باید واکاوی دلایل ریز و درشت محرومیت کودکان این مناطق در صدر برنامه کاری مسئولان قرار گیرد. جای آن دارد که از خود بپرسیم آیا روزی خواهد آمد که ما شاهد همتی عالی در سطح مسئولان، دولت و تصمیم گیرندگان کلان برای محرومیت‌زدایی واقعی و عملی از مناطق محروم باشیم؟ یا روزی که دست‌کم نهادهای مردم‌نهاد را به یاری گیرند تا آنها گام‌هایی هر چند کوتاه در راستای محرومیت‌زدایی آموزشی بردارند؟

* کارشناس آموزش و پرورش و فعال صنفی

http://www.armandaily.ir/

۱۳۹۳ پنج شنبه ۲۲ آبان